سیاتیک اصطلاحی است که برای توصیف درد عصب سیاتیک در پا به کار می‌رود. این درد ناشی از تحریک و یا فشار روی ریشه‌های عصب سیاتیک است.
این عصب از پایین کمر شروع شده، به عمق باسن انتشار می‌یابد و تا پایین پا امتداد پیدا می‌کند. درد سیاتیک ممکن است با بی‌حسی و یا ضعف همراه باشد. علائم سیاتیک معمولا در طول مسیر عصب سیاتیک احساس میشود. سیاتیک اغلب با یک یا چند مورد از ویژگی‌های زیر شناخته میشود:
- درد: درد سیاتیک معمولا به صورت سوزش مداوم یا تیر کشیدن توصیف میشود که از پایین کمر یا باسن شروع شده و به سمت پایین، جلو یا پشت ران و ساق پا و یا کف پا کشیده میشود.
- بی‌حسی: درد سیاتیک ممکن است با بی‌حسی در پشت پا همراه باشد. گاهی اوقات نیز ممکن است با احساس سوزن سوزن شدن و یا ضعف همراه شود.
- علائم یک طرفه: سیاتیک معمولا یک پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این وضعیت اغلب باعث احساس سنگینی در پای آسیب دیده میشود. به ندرت ممکن است هر دو پا با هم تحت تاثیر قرار گیرند.
- علائم ناشی از وضعیت بدن: علائم سیاتیک ممکن است هنگام نشستن، بلند شدن، خم شدن به جلو، چرخاندن ستون فقرات، دراز کشیدن و یا سرفه کردن بدتر شوند. راه رفتن یا گذاشتن کمپرس گرم روی ناحیه پایین لگن ممکن است باعث بهبود علائم شود.
مهم است که توجه داشته باشید هر نوع کمردردی به معنای سیاتیک نیست. سیاتیک به طور خاص به دردی گفته میشود که از عصب سیاتیک نشأت می‌گیرد.
دلایل اصلی سیاتیک
سیاتیک اصطلاحی است که به مجموعه‌ای از علائم ناشی از یک بیماری زمینه‌ای گفته میشود و به خودی خود، یک تشخیص پزشکی نیست.
بیماری‌های شایعی که می‌توانند باعث سیاتیک شوند عبارتند از:
- بیرون‌زدگی دیسک کمر (دیسک کمر پاره شده)
- تنگی کانال نخاعی کمری (کمبود فضا برای اعصاب نخاعی در قسمت پایین کمر)
- اسپوندیلولیستزیس (لغزش یک مهره روی مهره دیگر)
- اسپاسم عضلانی و/یا التهاب عضلات پایین کمر و/یا لگن
- اختلال مفصل ساکروایلیاک (مفصل بین استخوان خارجی و لگن)
- به ندرت، تومورها، لخته‌های خون یا سایر مشکلات در پایین کمر می‌توانند باعث سیاتیک شوند.
علاوه بر اصطلاحاتی که به بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد کننده سیاتیک اشاره می‌کنند، ممکن است از اصطلاحات رادیکولوپاتی کمری یا درد رادیکولار به جای سیاتیک استفاده شود.
آناتومی عصب سیاتیک
عصب سیاتیک بزرگ‌ترین عصب منفرد در بدن است و از اتصال ۵ ریشه عصبی در ستون فقرات کمری و خاجی تشکیل میشود. دو عصب سیاتیک در بدن وجود دارد – عصب راست و چپ که به اندام تحتانی مربوطه عصب‌دهی می‌کنند.
چند ویژگی آناتومیکی عصب سیاتیک عبارتند از:
- منشأ: عصب سیاتیک از سطح مهره کمری L4 شروع شده و با ادغام ریشه‌های عصبی نخاعی از L4 تا S3 تشکیل میشود.
- قطر: ریشه‌های عصبی خروجی در یک عصب سیاتیک واحد ادغام می‌شوند و آن را بزرگ و حجیم، به طور معمول تا قطر ۲ سانتی‌متر، می‌کنند.
- مسیر: پس از پایان یافتن انشعابات تکی، عصب سیاتیک از طریق سوراخ سیاتیکی بزرگ، زیر عضله پیریفورمیس از لگن خارج میشود. سپس عصب در امتداد پشت ران، به داخل ساق پا حرکت می‌کند و در نهایت در پا خاتمه می‌یابد.
- شاخه‌ها: عصب سیاتیک پشت زانو به دو شاخه اصلی تقسیم میشود – عصب تیبیال و عصب پرونئال مشترک. عصب تیبیال به سمت پایین حرکت کرده و پشت ساق پا و کف پا را عصب‌دهی می‌کند. عصب پرونئال مشترک، جلوی ساق پا و پا را عصب‌دهی می‌کند.
علائم خاص سیاتیک تا حد زیادی به ریشه عصبی تحت فشار بستگی دارد. به عنوان مثال، تحت فشار قرار گرفتن عصب L5 می‌تواند باعث درد در پشت ران و ضعف در بلند کردن انگشت بزرگ پا و مچ پا شود.
روند بهبود سیاتیک
سیاتیک اغلب در اثر یک اتفاق یا آسیب خاص ایجاد نمی‌شود – بلکه با گذشت زمان ایجاد میشود. سیاتیک به طور معمول ۱۰ تا ۴۰ درصد از جمعیت در محدوده سنی ۴۰ سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
شیوع سیاتیک در مشاغلی که فعالیت‌های پرفشاری دارند، مانند کارگران ماشین‌آلات یا رانندگان کامیون، شایع‌تر است. به طور خاص، افرادی که اغلب ستون فقرات خود را به جلو یا طرفین خم می‌کنند یا به طور مکرر دستان خود را بالاتر از سطح شانه بلند می‌کنند هم ممکن است در معرض خطر سیاتیک باشند.
مدت زمان بهبود سیاتیک چقدر است؟
اکثر قریب به اتفاق افرادی که دچار سیاتیک می‌شوند، معمولاً طی ۴ تا ۶ هفته با درمان‌های غیرجراحی سیاتیک بهبود می‌یابند.
در صورت وجود نقص شدید عصبی، بهبودی ممکن است زمان بیشتری طول بکشد. با این حال، تخمین زده میشود که ۳۳ درصد از افراد تا یک سال علائم مداوم داشته باشند.
در صورت وجود فشار شدید عصب با علائم پیشرونده، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
چه زمانی سیاتیک خطرناک است؟
برخی از علائم سیاتیک ممکن است نشان دهنده یک بیماری جدی پزشکی مانند سندرم دم اسب، عفونت یا تومورهای نخاعی باشد. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد: ( البته به این موارد محدود نیستند)
- ضعف پیشرونده عصبی، مانند ضعف پا
- علائم در هر دو پا
- اختلال عملکرد روده و/یا مثانه
- اختلال عملکرد جنسی
در صورت بروز چنین علائمی توصیه میشود به دنبال مراقبت پزشکی باشید. همچنین سیاتیکی که پس از حادثه یا ضربه رخ می‌دهد، یا اگر همراه با علائم دیگری مانند تب یا بی اشتهایی ایجاد شود، نیاز به ارزیابی پزشکی فوری دارد.
