کرم مرطوب کننده از الزامات روتین پوستی است. این کرم لایه چربی نازکی روی پوست ایجاد می‌کند. با این کار لطافت و رطوبت پوست را حفظ کرده و مانع خشک‌شدن آن می‌شود.
حتما نباید دختر شایسته یا ملکه زیبایی باشید تا بدانید کرم مرطوب کننده یکی از اجزای اصلی روتین روزانه مراقبت از پوست است. چرا؟ چون به پوست آبرسانی می‌کند، با بالا رفتن سن مانع ایجاد چین و چروک می‌شود و باعث سفت شدن پوست شده و خاصیت ارتجاعی آن را حفظ می‌کند.
پوست خشک به خودی خود موجب نگرانی نمی‌شود. اما در موارد حاد، خشکی زیاد موجب ترک و شکاف در پوست شده که میتواند منجر به عفونت و التهاب شود. پوست خشک میتواند نسبت به لمس شدن حساس باشد، قرمز یا پوسته پوسته شود و خارش بگیرد. بنابراین اگر مشکلات پوستی مربوط به کم آبی پوست مطرح باشد. استفاده منظم از کرم مرطوب کننده یکی از راهکارهایی است که متخصصین برای حفظ سلامت پوست یا درمان بیماری‌های پوستی مختلف تجویز می‌کنند.
به طور خاص برای بیماری‌های پوستی که با خشکی همراه هستند مانند اختلالات آتوپیک، التهابات پوستی یا همان درماتیت‌ها مرطوب کننده پوست خشک پیشنهاد می‌شود.
متخصصین پوست و کرم مرطوب کننده
صرف نظر از استفاده روزانه عموم مردم از کرم مرطوب کننده، برای اهداف درمانی و تجویز درست انواع کرم مرطوب کننده درمانی، متخصصین پوست باید کاملا به مکانسیم و عملکرد آنها، نحوه مصرف، دوز مصرفی، عوارض جانبی و اهداف درمانی آنها آگاه و مسلط باشد. به ویژه برای بیماری‌هایی که بر اساس علائم و شواهد باید بررسی و درمان شود.
مرطوب کننده چیست؟
نکته جالب اینجاست که هیچ تعریف واحدی برای مرطوب کننده وجود ندارد. این عبارت اصطلاحی است که تولید کنندگان و بازاریابان چنین محصولاتی بر اساس عملکرد آنها که مرطوب کردن پوست است، ابداع کرده‌اند.
انواع کرم مرطوب کننده
کرم مرطوب کننده ممکن است به عنوان یکی از وسایل آرایشی در نظر گرفته شود و در عین حال میتواند محصولی درمانی برای غلبه بر خشکی بیش از حد پوست باشد. صرف نظر از اینکه برای کدام عضو استفاده می‌شوند مانند مرطوب کننده دور چشم، مرطوب کننده صورت یا مرطوب کننده دست یا انواع آن بر اساس نوع پوست مانند مرطوب کننده پوست چرب، مرطوب کننده پوست خشک، مرطوب کننده پوست مختلط، تفاوت عمده مرطوب‌کننده‌ها به مواد تشکیل دهنده آنها مربوط می‌شود. این محصولات ترکیبی هستند از مواد فعال و جانبی یا غیردارویی (مانند امولسیفایرها، آنتی اکسیدان ها، نگهدارنده‌ها)
ایمولینت:
ایمولینت نرم‌کننده‌‌ای است که به طور کلی از لیپیدها یا هیدروکربن‌های اشباع و غیر اشباع با طول متغیر تشکیل شده‌اند. این مواد فاصله میان سلول‌های مرده لایه شاخی اپیدرم را پر می‌کنند تا رطوبت، صافی، نرمی و انعطاف‌پذیری پوست را افزایش دهند. در نتیجه باعث بهبود کلی بافت و ظاهر پوست می‌شود. این مواد اغلب با امولسیفایر ترکیب می‌شوند. به طور طبیعی در روغن نخل و نارگیل وجود دارد. مزایای درمانی زیادی دارد و سرعت ترمیم پوست را افزایش می‌دهد.
اکلوسیوها:
این نوع از مرطوب کننده‌ها معمولا بر پایه روغن هستند. آنها بر روی پوست مانع آبگریزی ایجاد می‌کنند و با این کار از اتلاف آب موجود در ترانس اپیدرمی جلوگیری می‌شود. به طور کلی وظیفه آنها حفظ رطوبت موجود در پوست است. از موثرترین اکلوسیوها پترولیوم است که روغنی معدنی است و پارافین مایع و پترولاتوم از انواع آن هستند. پترولاتوم میتواند از دست دادن آب از طریق اپیدرم را تا 98 درصد کاهش دهد.
هومکتانت‌ها:
هومکتانت‌ها از مواد نم‌بین (Hygroscopic) تشکیل شده‌اند. هیگروسکوپی به میزان توانایی ماده در جذب مولکول آب از فضای اطراف و قابلیت حفظ و نگهداری آن گفته می‌شود. روند جذب آب میتواند به صورت شیمیایی یا سطحی باشد. در نتیجه این نوع مرطوب کننده به لایه شاخی کمک می‌کنند تا آب را از درم یا لایه سطحی پوست و رطوبت موجود در محیط اطراف به داخل اپیدرم جذب کند. بنابراین نقش عمده‌ای در آبرسانی لایه شاخی دارند. از سوی دیگر باعث می‌شوند تا رطوبت بیشتری از درم به اپیدرم جذب شود.
پروتئین‌های جوان‌ساز:
این مواد پروتئین‌هایی با وزن مولکولی پایین هستند. اعتقاد بر این است که با جبران پروتئین‌های ضروری پوست به جوان سازی آن کمک می‌کنند.
اغلب بهترین مرطوب کننده ترکیبی از امولینت، اکولوسیو و هومکتانت است. ترکیب اکلوسیو و هومکتانت ظرفیت حفظ و نگهداری پوست را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. به علاوه بیشتر مرطوب کننده‌های آرایشی و بهداشتی لوسیون (امولسیون روغن در آب) یا کرم ها (امولسیون های آب در روغن) هستند.
تاثیرگذاری کرم مرطوب کننده تا حد زیادی به انتخاب صحیح، سازگاری آنها با نوع پوست و استفاده مدوام آنها بستگی دارد. در حالت ایده‌آل، متخصصان پوست برای درمان بیماری‌های پوستی باید مرطوب کننده‌هایی درمانی را تجویز کنند که غیر کومدوژنیک، غیر تحریک کننده و سازگار با نوع پوست فرد باشد.
چرا به کرم مرطوب کننده نیاز داریم؟
دلایل زیادی برای نیاز ما به مرطوب کننده وجود دارد، مثلا اینکه، داشتن پوستی سالم و شاداب که ظاهر خوبی دارد، اعتماد به نفس ما را افزایش می‌دهد.
مرطوب کننده ها برای کاهش چین و چروک، نرم شدن و آبرسانی به پوست استفاده می‌شود. پوستی که این ویژگی‌ها را دارد شاداب و جوان به نظر می‌رسد. پس میتواند در زندگی اجتماعی، رضایت روانی و کیفیت زندگی فرد موثر باشد.
به علاوه، هم پوست‌های عادی و سالم و هم پوست‌های مبتلا به بیماری‌های پوستی مثل پوست‌های که خشک و بی‌آب شده‌اند؛ هر دو می‌توانند از با استفاده مناسب و منظم از کرم مرطوب کننده از مزایای آن بهره‌مند شوند. خشکی پوست شامل تغییراتی می‌شود که کاملا با چشم قابل رؤیت است و لمس می‌شود. این علائم شامل خشکی، درد، خارش، سوزش و سرخی می‌شود. مرطوب‌کننده‌ها گزینه مناسبی برای غلبه بر بیماری‌های پوستی به ویژه خشک شدن پوست هستند.
مزایای استفاده از کرم مرطوب کننده
به جز مرطوب کردن پوست استفاده از کرم مرطوب کننده چندین مزیت دیگر هم دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
- پیشگیری از خشک شدن پوست: می‌دانستید که برخی از عوامل محیطی مانند هوای سرد یا گرم، کولر گازی یا بخاری باعث از بین رفتن رطوبت پوست می‌شوند؟ اینجا است که کرم مرطوب کننده دست به کار می‌شود. بهترین مرطوب کننده، نه تنها رطوبت از دست رفته را جبران می‌کند بلکه با ایجاد لایه محافظ مانع تبخیر رطوبت پوست می‌شود.
- کاهش علائم بالا رفتن سن: حقیقت این است که پوست سالم و شفاف که رطوبت کافی دارد، جوان‌تر به نظر می‌رسد. با آبرسانی به پوست و حفظ رطوبت آن چین و چروک‌ها دیرتر و کمتر ظاهر می‌شوند.
- مبارزه با آکنه: اگر پوست دچار کم آبی شده باشد روغن بیشتری تولید می‌کند که در نهایت موجب ظهور آکنه بر روی پوست می‌شود. پس مرطوب کننده ضد جوش یا مرطوب کننده پوست چرب با آبرسانی کافی به پوست چربی آن را کنترل کرده و از بروز جوش و آکنه جلوگیری می‌کند.
- محافظت از پوست در برابر نور خورشید: خیلی مهم است از محصولاتی استفاده کنیم که SPF آنها مناسب باشد. این موضوع حتی در ماه‌های سرد هم صادق است. بنابراین می‌توانیم از مرطوب کننده حاوی ضد آفتاب استفاده کنیم.
- ضد تورم: برخی از ترکیبات به کار رفته در کرم مرطوب کننده مانند اسید گلیسیرهتینیک، پالمیتویل-اتانولامین، تلمستین و لیپیدهای بازسازی کننده حفاظتی حاوی سرامید، به شکل قابل ملاحظه‌ای خاصیت ضد تورم دارند.
- ضد خارش: معمولا مرطوب کننده‌هایی که بر پایه آب هستند چنین خاصیتی دارند. بر اثر فرآیند تبخیر آب از سطح پوست این نوع مرطوب کننده‌ها موجب خنک شدن پوست می‌شوند. به علاوه برخی از آنان ممکن است حاوی منتول باشند که این ماده هم موجب خنک شدن و کاهش علامت خارش در پوست می‌شود.
- ضد میتوزیستی: روغن‌های معدنی خاصیت ضد میتوزیستی پوستی دارند. در نتیجه استفاده از آنها میتواند برای برخی از ضایعات پوستی با سطح فعالیت میتوزی بالا مانند پسوریاز خواص درمانی داشته باشند.
- ترمیم زخم: شواهد بسیاری نشان داده که اسید هیالورونیک، یکی از ترکیبات رایج در کرم مرطوب کننده، در سرعت بخشیدن به بهبود زخم موثر واقع شده است.
عملکرد کرم مرطوب کننده
پوست لایه‌ای دفاعی است که از بافت‌های زیر خود در برابر از دست دادن آب و خشک شدن، ابتلا به عفونت، فشار فیزیکی و تحریک شیمیایی محافظت می‌کند. هرگونه اختلالی در عملکرد پوست منجر به از دست دادن اب ترانس ایپدرمال و بروز التهابات پوستی می‌شود.
آب از لایه‌های عمیق‌تر پوست به سمت لایه‌های سطحی حرکت می‌کند تا به سلول‌های لایه شاخی آبرسانی کند. سپس تبخیر شده و از بین می‌رود. برای پیشگیری از خشکی و حفظ انعطاف‌پذیری و خاصیت پلاستیسیته (placticity) پوست باید در لایه‌های ایپدرمال آب وجود داشته باشد.
سطح رطوبت پوست، میزان آب موجود و حفظ و نگهداری آن تا حد بسیار زیادی به ساختار لایه شاخی بستگی دارد.
در شکل‌گیری لایه شاخی و عملکرد آن چهار موضوع دخیل هستند:
کورنئوسیت (corneocyte): لایه فیزیکی محافظ لایه شاخی هستند که در صورت وجود آب کافی در آنها پوست خاصیت ارتجاعی یا الاسیته پیدا می‌کند.
لیپید لایه شاخی (stratum corneum lipid): که به صورت دولایه است، رطوبت پوست را حفظ می‌کند. این دولایه از طرفی مانع ورود مواد شیمیایی می‌شود و از سوی دیگر خودش وسیلۀ جذب بسیاری از موادی است که به صورت موضعی بر روی پوست قرار می‌گیرد.
عامل مرطوب کننده طبیعی: که در کورنئوسیت وجود دارد، ترکیبی از مولکول‌های هیپگروسکوپی است که رطوبت موجود در کورنئوسیت را حفظ و نگهداری می‌کند. پنجاه درصد از عوامل مرطوب کننده آمینو اسیدهایی هستند که از پروتئین کراتینوسیت فیلاگرین نشات گرفته شده‌اند و باقی آنها نمک‌ها هستند که شامل لاکتات‌ها، اوره و الکترولیت‌ها می‌شوند. میزان تولید عامل مرطوب کننده مستقیما به میزان رطوبت هوای محیط بستگی دارد.
پوسته‌ریزی یا لایه‌برداری (desquamation): در این فرآیند عوامل هیدرولیتیک وابسته به آب، کورنئودسموزوم‌ها که نوعی اتصال بین یاخته ای در سلول‌های پوست هستند را تخریب می‌کند. هر چه رطوبت موجود در لایه شاخی کمتر باشد این فرآیند تاثیر کمتری خواهد داشت. پوست وقتی خشک می‌شود که کورنئوسیت‌ها بر روی سطح پوست جمع شوند. یعنی وقتی رطوبت موجود در لایه شاخی به 10 درصد برسد.
کرم مرطوب کننده میزان آبرسانی به پوست را افزایش می‌دهد. بدین ترتیب که رطوبت موجود در لایه شاخی را مستقیما از فاز آب خود تامین می‌کنند. با ایجاد یک لایه محافظتی مانع از دست دادن آب ترنس اپیدرمال می‌شوند. شکاف‌ها و ترک‌های کوچک پوست را پر کرده و می‌پوشانند. لایه نازکی ایجاد می‌کنند که موجب نرمی پوست شده و آن را تسکین می‌دهد و در نهایت از پوست در برابر اصطکاک حفاظت می‌کند.
وقتی از کرم مرطوب کننده استفاده می‌کنیم فضایی که بر اثر لایه برداری در پوست ایجاد شده با مرطوب کننده پر شده و سطح پوست صاف می‌شود. در نتیجه آن دولایه لیپیدی بین سلول‌ها میتواند توانایی خود در جذب، حفظ و توزیع رطوبت پوست را بازیابی کند.
هرچه رطوبت پوست بیشتر باشد تخریب کورنئودسموزوم‌ها راحت‌تر انجام می‌شود و در نتیجه آن کورنئوسیت کمتری بر روی پوست جمع می‌شود و پوست یکپارچگی خود را حفظ می‌کند.
روش‌های مصرف کرم مرطوب کننده
یکی از نکات کلیدی در به کار بردن کرم مرطوب کننده استفاده در زمان مناسب و به روش درست است. بدین ترتیب می‌توانید بیشترین بهره را از کرم مرطوب کننده مناسب پوست خود ببرید. همانطور که گفتیم هومکتانت‌ها آب را از محیط اطراف یا لایه‌های زیرین پوست جذب می‌کنند؛ اما مرطوب کننده‌هایی که حاوی روغن‌های اکلوسیو هستند باید روی پوست مرطوب استفاده شود بنابراین می‌توانیم همراه با دوش گرفتن یا پس از آن استفاده شود. حمام کردن با آب خیلی داغ باعث تشدید خشکی پوست می‌شود.
واضح است که برای استفاده از مرطوب کننده باید طبق دستورالعمل نوشته شده برای محصول پیش برویم. اما به طور کلی بهتر است ابتدا کرم مرطوب کننده را بر روی کف هر دو دست ریخته سپس به آرامی در جهت فولیکول‌ها مو مالش دهیم.
برای گرفتن بهترین نتیجه از بعضی مرطوب کننده‌ها بهتر است پیش از مصرف آنها از پرایمر استفاده شود.
میزان تکرار
تعدا دفعات استفاده از کرم مرطوب کننده به تشخیص دکتر و شرایط پوستی شما بستگی دارد. اما به یاد داشته باشید که بعد از 8 ساعت فقط 50 درصد از مرطوب کننده مصرف شده بر روی سطح پوست باقی ماند. بنابراین، با توجه به شدت خشکی، توصیه شده که بین 1 تا 3 بار در روز از مرطوب کننده استفاده شود.
مرطوب کردن دست و صورت
برای درمان خشکی دست‌ها بهتر است پس هر بار شستن دست از مرطوب کننده دست مناسب آن استفاده کنید.
اگر روتین پوستی خود را دوبار در روز انجام می‌دهید یعنی صورت خود را یکبار صبح و یکبار شب می‌شویید. بنابراین بهترین زمان استفاده از مرطوب کننده صورت پس از شستن و خشک کردن آن است. اگر می‌خواهید آرایش کنید بهتر از قبل از کرم پودر از مرطوب کننده استفاده کنید.
