بیرون زدگی دیسک در ناحیه پایین کمر می تواند باعث دامنه وسیعی از علائم شود. این علائم می تواند از درد خفیف در پایین کمر و باسن تا درد گسترده، بی حسی و ضعف در پا و کف پا متغیر باشد.
شروع علائم معمولا ناگهانی و بدون دلیل مشخص است، اما گاهی اوقات با حرکات یا فعالیت‌هایی که فشار زیادی روی دیسک وارد می کنند، مانند بلند کردن اجسام سنگین یا چرخش کمر، تحریک می شود.
شدت علائم به میزان تحت تاثیر قرار گرفتن ساختارهای اطراف، مانند ریشه های عصب نخاعی و رباط پشت مهره ها و دیسک ها (رباط طولی خلفی) بستگی دارد. برای اکثر افراد، علائم و نشانه های مربوط به ریشه های عصبی بیشتر شایع و آزاردهنده هستند.
علائم بیرون زدگی دیسک کمر اغلب در پایین کمر، باسن و قسمتی از ران، پا و/یا کف پا در یک طرف بدن احساس می شود.
۱. درد تیر کشنده و سوزشی در پا
این سوزش و تیر کشیدن که از پایین کمر به باسن و سپس به ران، پا و/یا کف پا حرکت می کند، معمولا اولین نشانه بیرون زدگی دیسک است.
درد برای برخی مداوم و برای برخی دیگر در طول روز به صورت متناوب بروز می کند. این نوع درد به دلیل تحریک ریشه های عصبی بین مهره های L1 تا S3 ایجاد می شود.
در اغلب موارد، ریشه عصبی بین L4 تا S3 تحت فشار قرار می گیرد و درد در مسیر عصب سیاتیک بزرگ پا منتشر می شود. به همین دلیل اصطلاح “سیاتیک” برای توصیف این علائم به کار می رود. اصطلاح پزشکی سیاتیک، “درد رادیکولار” است.
گاهی اوقات علائم سیاتیک به صورت زیر توصیف می شود:
- تیر کشیدن شدید
- احساس شوک در پا مثل برق گرفتگی
در سیاتیک، درد پا معمولا شدیدتر از درد کمر است.
۲. بی حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف
علائم عصبی که ممکن است در پا ایجاد شود: بی حسی، احساس سوزن سوزن شدن و ضعف.
این علائم به طور کلی رادیکولوپاتی نامیده می شوند و بروز آنها نشان دهنده بدتر شدن فتق دیسک کمری است.
رادیکولوپاتی بسته به اینکه کدام ریشه عصبی تحت تاثیر قرار گرفته و در کدام طرف ستون فقرات قرار دارد، مناطق خاصی از ران، ساق پا و پا را تحت تاثیر قرار می دهد. در موارد شدید، این علائم ممکن است منجر به مشکلات راه رفتن شود.
گاهی پزشکان از اصطلاح “رادیکولوپاتی کمری” به جای سیاتیک استفاده می کنند. سیاتیک و رادیکولوپاتی کمری می توانند با هم رخ دهند، اما از نظر فنی، آنها مشکلات پزشکی متمایزی هستند.
۳. درد موضعی پایین کمر
فتق هایی که رباط طولی خلفی را تحت فشار قرار می دهند باعث درد پایین کمر (درد محوری) می شوند که از درد مبهم تا درد تیر کشنده متغیر بوده و با قرار گرفتن در موقعیت های خاص، مانند نشستن طولانی مدت، تشدید می شود.
۴. ناتوانی در بلند کردن پا
فتق دیسک هایی که ریشه عصبی L5 را تحت فشار قرار می دهند ممکن است باعث ضعف در عضلات پا و انگشت شست پا شوند – وضعیتی که به عنوان افتادگی مچ پا شناخته می شود – و بلند کردن جلوی پا از زمین را دشوار می کند.
افتادگی مچ پا با راه رفتن غیرطبیعی که در آن انگشتان پا روی زمین کشیده می شوند یا فرد هنگام راه رفتن زانوی خود را بالاتر از حد معمول بلند می کند (راه رفتن با گام بلند) مشخص می شود.
۵. اسپاسم و کشیدگی عضلات
سفتی، حساسیت و یا اسپاسم‌های دردناک در عضلات پایین کمر رخ می‌دهند، زیرا بدن تلاش می‌کند تا ریشه عصب آسیب دیده را محافظت کند.
۶. تمایل به حرکت مداوم پاها
سندرم پای بی قرار (RLS) با تمایل به حرکت مداوم پاها همراه با احساس سوزن سوزن شدن یا کشیدن پوست پا در زمان استراحت مشخص می شود. این سندرم یک علامت نادر برای فتق دیسک کمر است.
دلیل دقیق ایجاد RLS ناشناخته است، اما تحقیقات نشان می دهد که این عارضه با افزایش سطح پروتئین های التهابی ناشی از فتق دیسک مرتبط است.
عوامل تاثیرگذار درد دیسک کمر
فعالیت‌ها یا موقعیت‌های خاصی که فشار روی دیسک بیرون زده را افزایش می‌دهند، باعث التهاب بیشتر یا فشار روی ریشه عصب آسیب‌دیده شده و در نتیجه درد را تشدید می‌کنند.
این فعالیت ها به طور معمول درد دیسک کمر را تشدید می‌کنند:
- خم شدن به جلو از کمر
- چرخش ستون فقرات
- سرفه کردن
- عطسه کردن
- بلند کردن اجسام سنگین
- نشستن طولانی مدت
به طور مشابه، موقعیت ها و فعالیت های خاصی فشار روی دیسک را کاهش داده و علائم فتق دیسک را تسکین می دهند.
این فعالیت ها عبارتند از:
- خوابیدن به پهلو با یک بالش بین زانوها
- خوابیدن به پشت با قرار دادن بالش زیر زانوها
- نشستن در حالت تکیه داده شده، مانند صندلی راحتی
- خوابیدن به پشت با خم شدن لگن و زانوها در زاویه ۹۰ درجه
برای برخی از افراد، انجام پیاده روی‌های کوتاه یا فعال ماندن، احتمال عود درد یا تشدید علائم را کاهش می‌دهد.
محل بیرون زدگی دیسک و علائم
دیسک معمولا به سمت عقب و پهلو – جایی که ریشه عصب قرار دارد – بیرون می زند. به همین دلیل، اکثر بیرون زدگی ها خطر تحت تاثیر قرار دادن ریشه عصب در همان سطح خاص نخاعی را دارند.
به عنوان مثال، بیرون زدگی در ناحیه L5-S1 ستون فقرات به احتمال زیاد ریشه عصبی L5 را تحت تاثیر قرار می دهد که از کانال نخاعی در ناحیه L5-S1 خارج می شود. با این حال ریشه عصبی L5 همچنین می تواند به ندرت تحت تاثیر بیرون زدگی دیسک در L2-L3، L3-L4 یا L4-L5 قرار گیرد.
علائم خاص فتق دیسک کمری بر اساس ناحیه آسیب دیده نخاع در زیر فهرست شده است:
دیسک L1-L2 که بر ریشه عصب نخاعی L1 تأثیر می گذارد:
- درد و کاهش حس در کشاله ران
- در موارد نادر ضعف در عضلات لگن هم رخ می‌دهد
دیسک های L2-L3 و L3-L4 که بر ریشه های عصبی L2 و L3 تأثیر می گذارد:
- درد در قسمت پایین کمر، جلوی ران، زانو و/یا در امتداد داخل ساق پا و پا
- درد با عطسه، سرفه یا صاف کردن پا تشدید می شود
دیسک L4-L5 که بر ریشه عصبی L4 تأثیر می گذارد:
- درد در قسمت پایین کمر، جلوی ران و داخل ساق پا
- ضعف در عضلات لگن و زانو که باعث مشکل در بلند کردن پا، روی هم قرار دادن پاها یا صاف کردن پا می شود
دیسک L5-S1 که بر ریشه عصبی L5 تأثیر می گذارد:
- درد در قسمت پایین کمر، باسن، طرف بیرونی ران و ساق پا، روی پا و انگشت شست پا
- بی حسی در ساق پا، روی پا و فضای بین اولین و دومین انگشت پا
- ضعف در عضلات لگن، زانو، پا و انگشت شست پا که باعث مشکل در خم و راست کردن پا یا حرکت دادن پا در جهات مختلف می شود
- ناتوانی در بلند کردن پا از روی زمین (افتادگی پا)
دیسک S1-S2 که بر ریشه عصبی S1 تأثیر می گذارد:
- درد در باسن که به پشت و طرف ران و ساق پا، کف پا سرایت می کند
- بی حسی در ساق پا و در امتداد طرف یا کف پا
- ضعف در عضلات لگن، زانو و پا که باعث مشکل یا ناتوانی در راه رفتن روی پنجه پا می شود
- در موارد جدی، اختلال عملکرد روده و مثانه و/یا اختلال عملکرد جنسی ممکن است رخ دهد
همچنین ممکن است بیش از یک ریشه عصبی تحت تاثیر قرار گیرند و باعث همپوشانی علائم شوند.
شرایطی که علائم مشابه فتق دیسک کمری دارند
برخی از شرایط، علائم و نشانه های فتق دیسک کمری را تقلید می کنند، از جمله:
- سندرم piriformis: وضعیتی که در آن عضله piriformis که در عمق باسن قرار دارد، ملتهب شده و دچار اسپاسم می شود و عصب سیاتیک را تحریک می کند. علائم ممکن است شامل درد باسن و/یا درد عصبی باشد به پایین ران و پا حرکت می کند.
- اختلال مفصل ساکروایلیاک (SI): وضعیتی که در آن مفصل SI – واقع در دو طرف خاج (ساکروم) در قاعده ستون فقرات – بیش از حد یا خیلی کم حرکت می کند و باعث ایجاد درد در باسن، پایین کمر و پا می شود.
- سندرم تونل تارسال: اختلال عصب تیبیال در مچ پای داخلی. این عارضه باعث ایجاد درد تیر کشنده و تیز در ناحیه مچ پا و کف پا میشود.
درمان موفقیت آمیز این شرایط و فتق دیسک به تشخیص دقیق و کامل بستگی دارد. توصیه می شود برای تعیین علت دقیق علائم، ارزیابی‌های جامع پزشکی انجام دهید.
