شاخص توده بدنی (BMI) علی‌رغم سابقه طولانی، ابزاری ناقص برای سنجش تناسب اندام و سلامتی است. این معیار ساده که وزن را بر حسب کیلوگرم بر مجذور قد به متر تقسیم می‌کند، به طور کامل تنوع ترکیب بدنی افراد، از جمله توده عضلانی و چربی را نادیده می‌گیرد.
علاوه بر این، BMI در قبال تفاوت‌های قومی، نژادی، جنسیتی و سنی افراد بی‌تفاوت است. در نتیجه، این شاخص می‌تواند افراد را به اشتباه در دسته‌های کم‌وزن، نرمال، اضافه وزن یا چاق طبقه‌بندی کند، به‌ویژه برای افرادی که عضلات زیادی دارند یا مسن‌تر هستند.
با وجود این ایرادات، BMI به دلیل سهولت و کم‌هزینگی در اندازه‌گیری، همچنان در بخش مراقبت‌های بهداشتی به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با این حال، مهم است که به یاد داشته باشید که BMI تنها یک نقطه شروع برای ارزیابی سلامتی است. برای درک دقیق‌تر از وضعیت سلامتی، باید معاینات فیزیکی و سایر روش‌های ارزیابی را در نظر گرفت.
BMI چه چیزی را اندازه گیری می کند؟
BMI معیاری است که از قد و وزن شما برای محاسبه تناسب اندامتان استفاده می‌کند. این عدد نشان‌دهنده‌ی اندازه‌ی بدن شماست و می‌تواند برای تعیین اینکه آیا وزن شما در نسبت با قدتان متناسب است یا خیر، به کار رود. BMI همچنین برای دسته‌بندی افراد به گروه‌های کم‌وزن، نرمال، اضافه وزن و چاق استفاده میشود.
با وجود کاربردهای BMI، ایراداتی نیز بر آن وارد است:
- BMI یک ابزار تشخیصی نیست: این شاخص به تنهایی قادر به تشخیص سلامتی یا عدم سلامت فرد نیست.
- BMI صرفاً درصد چربی بدن را نشان نمی‌دهد: ممکن است فردی با BMI بالا، چربی بدن زیادی داشته باشد یا نداشته باشد.
- BMI در برخی گروه‌ها دقیق نیست: این شاخص برای افراد عضلانی مانند بدنسازان و افراد مسن، به طور دقیق تناسب اندام را نشان نمی‌دهد.
روش‌های دقیق‌تری برای اندازه‌گیری چربی بدن:
در حالی که BMI ابزاری مفید برای غربالگری اولیه است، روش‌های دقیق‌تری برای اندازه‌گیری چربی بدن مانند DEXA و بیومپدانس الکتریکی (BIA) وجود دارد. این روش‌ها می‌توانند تصویری دقیق‌تر از توزیع چربی در بدن ارائه دهند.
محاسبه شاخص توده بدنی (BMI)
شاخص توده بدنی (BMI) با استفاده از قد و وزن شما محاسبه می شود. این عدد می تواند نقطه شروعی برای درک تأثیر چربی بدن بر سلامت کلی شما باشد. شما می توانید از این عدد همراه با سایر معیارهای سلامت برای شروع گفتگو با پزشک خود در مورد راه های کاهش خطر ابتلا به بیماری و بهبود سلامت کلی خود استفاده کنید.
فرمول: وزن (کیلوگرم) تقسیم بر مجذور قد (متر) [1]
مثال: وزن = 68 کیلوگرم، قد = 165 سانتی متر (1.65 متر)
محاسبه BMI: 68 / (1.65) ^ 2 = 24.98
توجه داشته باشید که تفسیر BMI در کودکان متفاوت است. برای کودکان از نمودارهای رشد و درصد چاقی استفاده می شود. اگر کودکان در صدک 95 یا بالاتر از سن خود قرار گیرند، چاق در نظر گرفته می شوند.
برای بزرگسالان، نتایج BMI به شرح زیر تفسیر می شود: [1]
| محدوده BMI | دسته وزنی |
| کمتر از 18.5 | کم وزن |
| 18.5 – 24.9 | وزن نرمال |
| 25.0 – 29.9 | اضافه وزن |
| 30.0 و بالاتر | چاق |
ریسک‌های سلامتی مرتبط با شاخص توده بدنی (BMI) بالا
شاخص توده بدنی (BMI) به دلیل ارتباط بین اضافه وزن یا چاقی و ابتلا به برخی مشکلات سلامتی، برای غربالگری سلامت عموم مردم استفاده میشود. افرادی که اضافه وزن یا چاقی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به موارد زیر هستند: [2]
- بیماری عروق کرونر قلب
- فشار خون بالا
- آرتروز
- آپنه خواب و مشکلات تنفسی
- برخی سرطان‌ها
- سکته مغزی
- دیابت نوع ۲
ریسک‌های سلامتی مرتبط با شاخص توده بدنی (BMI) پایین
در حالی که BMI بالا ممکن است نشانگر افزایش خطر ابتلا به بیماری باشد، BMI پایین نیز می‌تواند نشان دهنده مشکلات سلامتی باشد. افرادی که طبق جدول BMI کم وزن هستند، ممکن است مستعد ابتلا به موارد زیر باشند:
- بیماری‌های قلبی عروقی
- افسردگی
- مشکلات باروری (در زنان)
- خشکی پوست
- ریزش مو
- قاعدگی نامنظم (در زنان)
- کمبود مواد مغذی
- پوکی استخوان
- سیستم ایمنی ضعیف
مزایای BMI نرمال
حفظ کردن یک BMI نرمال (18.5 تا 24.9) با بسیاری از مزایا همراه است، از جمله محدود کردن خطر ابتلا به تمام مشکلات بهداشتی ذکر شده در بالا.
نه تنها احتمال ابتلا به فشار خون بالا، بیماری قلبی یا دیابت کمتر است، بلکه حفظ BMI نرمال همچنین می تواند به خواب بهتر، بهبود گردش خون و حتی انرژی بیشتر در طول روز کمک کند. [3]
محدودیت‌های BMI
شاخص توده بدنی (BMI) که در ابتدا بر اساس معیارهای مردانه اروپایی طراحی شده بود، برای ارزیابی افراد در تمام نژادها و سنین به کار گرفته میشود. این امر، دیدگاه مغرضانه خالقان آن مبنی بر ایده‌آل بودن بدن مرد اروپایی و تناسب اندام او را تداوم می‌بخشد. [4]
BMI به دلیل محدودیت‌هایی که دارد، ابزاری ایده‌آل برای سنجش سلامت نیست. این شاخص نه سن و نه جنسیت را در نظر می‌گیرد، در حالی که به طور کلی، مردان عضلات بیشتری نسبت به زنان دارند. همچنین BMI تفاوتی بین چربی و عضله قائل نمی‌شود و تنوعات قومی و نژادی را نادیده می‌گیرد.
اگرچه BMI می‌تواند ابزاری برای پزشکان باشد تا درک بهتری از وضعیت سلامتی شما داشته باشند، اما به تنهایی ملاک تشخیص نیست. پزشکان در کنار BMI، ترکیب بدنی، رژیم غذایی، سبک زندگی، سطح فعالیت بدنی، سابقه خانوادگی و ژنتیک و همچنین نتایج سایر غربالگری‌های بهداشتی را نیز برای بررسی سلامت شما در نظر می‌گیرند.
به طور خاص، تناسب اندام از اهمیت بالایی برخوردار است. مطالعات نشان داده‌اند که تناسب اندام می‌تواند اثرات منفی چربی اضافی بدن و همچنین سایر عوامل خطر سنتی بیماری‌های قلبی عروقی، مانند چاقی، سندرم متابولیک، دیابت نوع ۲ و فشار خون بالا را خنثی کند. [5]
اندازه‌گیری چربی بدن
شاخص توده بدنی (BMI) میزان چربی بدن را اندازه‌گیری نمی‌کند. اگر به دنبال نسبت توده بدون چربی به توده چربی بدن خود هستید، روش‌های مختلفی برای سنجش ترکیب بدنی وجود دارد. این روش‌ها تجزیه و تحلیل ترکیب بدن نامیده می‌شوند. برخی از رایج‌ترین اندازه‌گیری‌ها عبارتند از:
- آنالیز امپدانس بیوالکتریک (BIA): این روش رایج برای ارزیابی درصد چربی بدن، وزن کل بدن، درصد و مقدار چربی بدن، توده عضلانی، آب و حتی توده استخوانی را تعیین می‌کند. در حالی که سطح هیدراتاسیون و عوامل دیگر می‌توانند بر نتایج تأثیر بگذارند، این روش در طول زمان نتایج نسبتاً دقیقی ارائه می‌دهد. برخی از ترازوهای هوشمند از این روش اندازه‌گیری استفاده می‌کنند.
- جذب‌سنجش دوگانه با انرژی X (DEXA): این یک اسکن اشعه ایکس است که استخوان‌های فرد (به ویژه تراکم معدنی و پوکی استخوان آن‌ها) را اندازه‌گیری می‌کند تا احتمال ابتلا به پوکی استخوان را محاسبه کند. با این حال، این دستگاه‌های DEXA محدودیت‌هایی دارند و فناوری رایج نمی‌تواند استخوان‌های افراد با وزن ۳۰۰ پوند یا بیشتر یا قد بلندتر از ۶ فوت را اندازه‌گیری کند.
- اندازه‌گیری ضخامت چین پوستی: بسیاری از متخصصان از این روش ساده برای تعیین ترکیب بدن استفاده می‌کنند. کالیپر چین پوستی وسیله‌ای رایج برای اندازه‌گیری چربی بدن است.
- توزین زیر آب: این روش که به هیدرودنسیتومتری یا توزین هیدرواستاتیک نیز معروف است، پیچیده و پرکار است، بنابراین به ندرت استفاده میشود.
جمع بندی
در حالی که شاخص توده بدنی می‌تواند برای برخی افراد ابزار مفیدی باشد، اما فقط یک عدد است که همیشه باید در کنار داده‌های دیگر در نظر گرفته شود. با پزشک خود در مورد بهترین راه برای درک BMI خود به عنوان بخشی از یک برنامه جامع برای سلامتی و طول عمر خوب صحبت کنید.
