خارش مقعد، که با نام پزشکی پروتکتوز آنی (Pruritus Ani) شناخته می‌شود، یک مشکل پوستی است که ناحیه اطراف مقعد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این خارش ممکن است در شب یا بعد از اجابت مزاج بدتر شود.
عوامل ایجاد کننده آن شامل بهداشت نامناسب ناحیه، حساسیت، برخی غذاها و نوشیدنی‌ها و همچنین سایر بیماری‌های زمینه‌ای است.
درمان خارش مقعدی می‌تواند شامل استفاده از کرم‌ها، پمادها، داروها و روش‌های خانگی باشد.
نگاه کلی به خارش مقعد
خارش مقعد چیست؟
خارش مقعد (پروتکتوز آنی) یک مشکل پوستی (درماتولوژیک) است که باعث خارش در ناحیه مقعد می شود. این خارش ممکن است در شب یا بعد از اجابت مزاج بدتر شود.
انواع خارش مقعد کدامند؟
دو نوع اصلی خارش مقعد وجود دارد:
- خارش اولیه (ایدیوپاتیک) مقعد: این نوع خارش مقعد علت مشخصی ندارد. این شایع ترین نوع خارش مقعدی است.
- خارش ثانویه مقعد: این نوع خارش مقعد ممکن است علل مختلفی داشته باشد. علل احتمالی آن می‌تواند شامل عفونت ها، بیماری های سیستمیک، درماتیت تماسی و سایر بیماری های پوستی باشد.
چه کسانی به خارش مقعد مبتلا می‌شوند؟
خارش مقعد می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، احتمال اینکه دچار خارش مقعد شوید در موارد زیر بیشتر است:
- بین سنین 40 تا 70 سالگی
- مردان یا افرادی که در بدو تولد جنسیت مذکر به آنها اختصاص داده شده است.
خارش مقعد چقدر شایع است؟
تقریباً 1 تا 5 درصد از جمعیت دچار خارش مقعد می شوند. احتمال خارش مقعدی در مردان حدود چهار برابر بیشتر از زنان است.
خارش مقعد چگونه است؟
خارش مقعد معمولاً باعث ایجاد یک میل غیرقابل کنترل برای خاراندن آن ناحیه می شود. با این حال، خاراندن تسکین طولانی مدت به همراه ندارد.
خاراندن ناحیه مقعد باعث تحریک بیشتر آن می شود و ممکن است به جای تسکین، خارش را بدتر کند. پوست این ناحیه حساس است و ناخن های شما بسیار محکم تر از پوستتان هستند. خاراندن با ناخن ممکن است باعث آسیب پوستی یا عفونت شود. اگر چرخه خارش-خاراندن ادامه یابد، می تواند منجر به ناراحتی شدید، زخم و سوزش شود.
علائم خارش مقعد چیست؟
علائم خارش مقعد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خارش
- سوزش
- قرمزی
- زخم
- خراشیدگی (اگزما)
- ضخیم شدن یا چرمی شدن پوست روی یا اطراف مقعد (ناحیه پرینه)
علت خارش مقعد
دلایل خارش مقعد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- حساسیت: پوست ناحیه پرینه حساس است. صابون های معطر، پودرها، لوسیون ها، کرم ها و پمادهای معطر می توانند باعث واکنش آلرژیک شوند. همچنین ممکن است با دستمال توالت زبر، لیف خشن یا آب داغ برای تمیز کردن این ناحیه، پوست خود را تحریک کنید.
- عدم بهداشت مناسب: این مهم است که بعد از اجابت مزاج، مقعد خود را به طور کامل تمیز کنید. ناحیه پرینه شما ممکن است زمانی که مدفوع در چین های مقعد باقی می ماند، خارش پیدا کند. تعداد دفعات دفع و شکل مدفوع شما نیز ممکن است در خارش مقعد نقش داشته باشد. اگر سه بار یا کمتر در هفته دفع داشته باشید (یبوست) یا اسهال داشته باشید، بیشتر احتمال دارد دچار خارش مقعد شوید.
- رژیم غذایی: آنچه می خورید و می نوشید نیز ممکن است باعث خارش مقعد شود، از جمله:
- لبنیات
- نوشابه های گازدار
- نوشیدنی های کافئین دار (قهوه، چای و نوشابه)
- غذاهای اسیدی یا تند (گوجه فرنگی، مرکبات، فلفل تند و سیر خام)
- لباس: لباس شما نیز می تواند بر پوست این ناحیه تأثیر بگذارد. لباس زیر یا شلوار تنگ می تواند گرما و رطوبت (عرق) را در اطراف مقعد شما به دام بیندازد و خارش را حتی بدتر کند.
دلایل دیگر خارش مقعد عبارتند از:
۱. بواسیر
بواسیر، رگ های خونی متورم و بزرگ شده ای هستند که در داخل و خارج از مقعد و راست روده شما ایجاد می شوند. بواسیرهای بزرگ خارج از مقعد (بواسیر خارجی) پاک کردن مدفوع بعد از استفاده از دستشویی را دشوار می کند. بواسیرهای داخل راست روده شما (بواسیر داخلی) ممکن است باعث خونریزی یا نشتی مقعد (بی اختیاری مدفوع) شوند که می تواند پوست شما را تحریک کند.
۲. عفونت قارچی
یک ارگانیسم قارچی به نام کاندیدا باعث عفونت های قارچی می شود. کاندیدا نوع خاصی از قارچ است. عفونت های قارچی ممکن است از واژن یا مقعد شما شروع شوند. آنها همچنین ممکن است باعث تغییر رنگ، تورم یا بریدگی های کوچک یا ترک هایی در پوست آن ناحیه شوند.
۳. شکاف های مقعدی
شکاف های مقعدی، پارگی هایی در پوشش مقعد یا کانال مقعد (محل خروج مدفوع از بدن) هستند. آسیب به این ناحیه علت اصلی ایجاد شکاف های مقعدی است. این آسیب می تواند شامل یبوست، زور زدن هنگام اجابت مزاج، اسهال طولانی مدت، رابطه مقعدی یا کشیدن مقعد باشد.
۴. زگیل تناسلی و HPV
ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) یک ویروس بسیار رایج است که می تواند هم دستگاه تناسلی و هم راست روده و مقعد شما را تحت تاثیر قرار دهد. HPV باعث ایجاد زگیل تناسلی می شود.
زگیل تناسلی نوعی عفونت منتقله از راه جنسی است. این بیماری باعث ایجاد برآمدگی ها یا زگیل های کوچک در داخل و اطراف اندام تناسلی و ناحیه اطراف مقعد می شود. زگیل تناسلی همچنین ممکن است باعث خونریزی خفیف، ناراحتی و احساس سوزش شود.
۵. کرم‌های سنجاقی
کرم‌های سنجاقی، کرم‌های ریز سفید یا خاکستری روشن هستند. کرم‌های سنجاقی انگل هستند، به این معنی که برای رشد و تکثیر به موجودات زنده دیگری (میزبان) وابسته هستند. انگل ها به میزبان خود آسیب می رسانند.
کرم‌های سنجاقی در روده و راست روده افراد آلوده زندگی می کنند. آنها تخم های خود را در شب در اطراف مقعد شما می گذارند که باعث خارش ناحیه مقعد می شود.
تشخیص و آزمایشات خارش مقعد
تشخیص خارش مقعد چگونه انجام می شود؟
پزشک شما برای شناسایی علل احتمالی خارش مقعد، معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. این معاینه برای بررسی شرایط پوستی و بیماری های احتمالی در ناحیه مقعد است. پزشک شما به صورت چشمی ناحیه اطراف مقعد (پريانال) را بررسی کرده و به دنبال هر گونه تغییر در رنگ پوست، بافت پوست، بثورات یا ضایعات پوستی خواهد گشت.
پزشک شما ممکن است سوالاتی از شما بپرسد، از جمله:
- آیا از داروهای خاصی استفاده می کنید؟
- چند بار در روز اجابت مزاج دارید؟
- قوام مدفوع شما چگونه است؟
- چه نوع غذاهایی می خورید؟
- چه نوع نوشیدنی هایی مصرف می کنید؟
- از چه صابونی برای حمام استفاده می کنید؟
- از چه نوع دستمال توالتی استفاده می کنید؟
- آیا معمولا لباس زیر یا شلوار تنگ می پوشید؟
- آیا به هیچ نوع غذایی حساسیت دارید؟
اگر پزشک شما نتواند علت خارش مقعد را تشخیص دهد یا به درمان پاسخ ندهید، ممکن است شما را به یک متخصص پوست (درماتولوژیست) ارجاع دهد.
برای تشخیص خارش مقعد چه آزمایشاتی انجام می شود؟
آزمایش چسب [برای تشخیص کرمک مقعدی] یک راه آسان برای تعیین علت خارش مقعدی در کودکان و بزرگسالان به دلیل کرمک مقعدی است.
کرمک های مقعدی در شب فعال هستند. اگر به وجود کرمک مقعدی در کودکتان شک دارید، می توانید قبل از خواب، یک تکه کوچک چسب را نزدیک مقعد او بچسبانید. بعد از بیدار شدن کودک در صبح، چسب را از مقعد او جدا کرده و به دنبال کرمک یا تخم‌های آن بگردید.
درمان خارش مقعد
درمان خارش مقعد معمولا با رعایت بهداشت مناسب این ناحیه شروع می شود. بعد از اجابت مزاج، مقعد خود را به طور کامل بشویید، ناحیه را خشک کنید و از پودر تالک بدون دارو استفاده کنید.
اگر دچار خارش ثانویه مقعد (ناشی از بیماری های دیگر) هستید، برطرف کردن خارش مقعد به علت خاص آن بستگی دارد.
درمان های خارش مقعد ممکن است شامل موارد زیر باشند:
۱. کرم ها و پمادهای خارش مقعد
هیدروکورتیزون بدون نسخه (OTC) یک کورتیکواستروئید است که با یک بی حسی موضعی ترکیب شده و دو تا سه بار در روز روی ناحیه آسیب دیده مالیده می شود. مطالعات نشان می دهد که کرم موضعی کپسایسین در صورت ابتلا به خارش مزمن (طولانی مدت) مقعد، جایگزین مناسبی برای کورتیکواستروئیدها است.
۲. آنتی بیوتیک ها و داروهای ضد قارچ
اگر پزشک تشخیص دهد عفونت باعث خارش مقعد شما شده باشد، ممکن است آنتی بیوتیک یا داروهای ضد قارچ تجویز کند.
۳. تزریق متیلن بلو
اگر بدن شما به سایر درمان ها پاسخ ندهد، پزشک ممکن است با تزریق متیلن بلو، خارش مقعد شما را درمان کند. پزشک متیلن بلو را زیر پوست ناحیه مقعد تزریق می کند. متیلن بلو با بی حس کردن انتهای عصبی در نواحی تزریق، درد و خارش مقعد را تسکین می دهد.
خارش مقعدی در کودکان
خارش مقعدی در کودکان یک مشکل شایع است که می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. برخی از علل شایع عبارتند از:
- کرمک: انگل‌های روده‌ای که شب‌ها از مقعد خارج می‌شوند و تخم‌ریزی می‌کنند. این امر می‌تواند باعث خارش شدید، به خصوص در شب شود.
- بهداشت نامناسب: عدم شستشوی صحیح بعد از رفتن به دستشویی می‌تواند منجر به تحریک و خارش شود.
- خشکی پوست: پوست خشک می‌تواند به راحتی تحریک شود و خارش کند.
- آلرژی: آلرژی به غذاها، مواد شوینده یا پارچه‌ها می‌تواند باعث خارش پوست در اطراف مقعد شود.
- عفونت‌ها: عفونت‌های قارچی یا باکتریایی در ناحیه مقعد می‌توانند باعث خارش، قرمزی و تورم شوند.
- بیماری‌های پوستی: بیماری‌هایی مانند اگزما و پسوریازیس می‌توانند باعث خارش پوست در سراسر بدن، از جمله در اطراف مقعد شوند.
در بیشتر موارد، خارش مقعدی در کودکان یک مشکل جدی نیست و با درمان‌های خانگی ساده قابل رفع است. با این حال، اگر خارش شدید یا مداوم باشد، یا اگر با علائم دیگری مانند قرمزی، تورم، خونریزی یا درد همراه باشد، باید کودک را به پزشک ببرید.
چشم انداز
اگر دچار خارش مقعد باشم چه انتظاری باید داشته باشم؟
با رعایت بهداشت مناسب و درمان، چشم انداز افراد مبتلا به خارش مقعد خوب است. علائم شما به طور معمول طی یک تا سه هفته برطرف می شوند، اگرچه درمان موارد شدید ممکن است زمان بیشتری طول بکشد.
مراقبت از خود در صورت خارش مقعد
اگر دچار خارش مقعد هستید، نکات زیر به شما در مراقبت از خود کمک می‌کند:
- در مقابل خاراندن مقاومت کنید. خارش ممکن است در شب بدتر شود و شما ممکن است ناخودآگاه با ناخن‌هایتان ناحیه اطراف مقعد را در خواب بخارانید. برای جلوگیری از تحریک یا عفونت، هنگام خواب دستکش‌های نخی تمیز و نرم بپوشید.
- ناحیه اطراف مقعد را تمیز و خشک نگه دارید. بعد از اجابت مزاج، برای تمیز کردن ناحیه اطراف مقعد از آب تمیز از دوش یا بیده، دستمال توالت مرطوب یا دستمال مرطوب بچه استفاده کنید. بعد از اجابت مزاج یا حمام، ناحیه را با دستمال توالت یا حوله به آرامی خشک کنید، یا از سشوار با درجه کم استفاده کنید.
- از محصولاتی که رطوبت را جذب می‌کنند استفاده کنید. مقدار کمی نشاسته ذرت، پودر تالک بدون دارو یا یک تکه پنبه به جذب رطوبت کمک می‌کند.
- هنگام تمیز کردن ناحیه اطراف مقعد از صابون استفاده نکنید. ناحیه را با دستمال توالت یا لیف اسکراب نکنید.
- از محصولات معطر خودداری کنید. کرم‌های معطر، لوسیون‌ها، حمام‌های حبابی، پودرها و سایر محصولات ممکن است باعث تحریک شوند.
- غذاهای پر فیبر بخورید. یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به جلوگیری از یبوست یا اسهال و اطمینان از اجابت مزاج منظم کمک کند.
- از کرم‌ها و پمادهای موضعی طبق دستورالعمل استفاده کنید. کرم یا پماد را بیشتر از مقدار توصیه شده استفاده نکنید. در صورت عدم رفع خارش یا بدتر شدن آن، مصرف را قطع کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
- اگر خارش ناحیه مقعد با درمان بهبود نیابد.
- اگر خارش بعد از درمان بدتر شود.
- اگر ناحیه مقعد عفونی به نظر برسد (تغییر رنگ پوست، قرمزی یا تورم).
سوالات متداول دیگر
چرا شب ها مقعدم خارش دارد؟
کرم‌های سنجاقی می‌توانند باعث خارش و تحریک ناحیه‌ی مقعد شوند. این کرم‌ها شب‌ها فعال‌تر هستند، به همین دلیل است که ممکن است در شب احساس خارش بیشتری در مقعد خود داشته باشید تا سایر مواقع روز.
آیا باید نگران خارش مقعد باشم؟
در اکثر موارد، اگر دچار خارش مقعد هستید، نیازی به مراجعه به پزشک ندارید. رعایت بهداشت مناسب ناحیه‌ی مقعد و داروهای بدون نسخه برای اکثر افراد تسکین‌دهنده است.
جمع بندی
خارش مقعد یک عارضه‌ی ناخوشایند است. این مشکل آزاردهنده و خجالت‌آور است و ممکن است آنقدر غیرقابل تحمل شود که فکر کردن به چیز دیگری سخت باشد. با این حال، راه‌هایی برای درمان وجود دارد. رعایت بهداشت مناسب، مصرف دارو و مراقبت ملایم به تسکین خارش مقعد کمک می‌کند. اگر علائم شما بعد از درمان برطرف نشد، فورا با پزشک خود تماس بگیرید.
