سیاتیک (درد سیاتیک) نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای است. درک علل احتمالی سیاتیک می‌تواند به تمرکز درمان بر روی حل مشکل اصلی به جای صرفا از بین بردن علائم کمک کند.
آسیب دیدگی عصب سیاتیک به دلیل فشار مستقیم عصب، التهاب، واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن یا ترکیبی از همه این عوامل است.
علل شایع سیاتیک
علل شایع سیاتیک در زیر مورد بحث قرار گرفته است:
۱. دیسک بیرون زده کمری
تحقیقات نشان می‌دهد که تا ۹۰ درصد موارد سیاتیک ناشی از فتق دیسک است.
فتق دیسک معمولاً بر روی یک یا چند ریشه عصبی ستون فقرات (L4-S3) که عصب سیاتیک را تشکیل می دهند، فشار وارد می‌کند.
فتق دیسک به دو روش باعث درد سیاتیک میشود:
- فشرده سازی مستقیم: فشرده سازی مستقیم عصب سیاتیک زمانی می‌تواند رخ دهد که دیسک بیرون بزند (اختلال دیسک محدود) یا زمانی که ماده داخلی نرم دیسک بیرون زده و از هسته فیبری بیرونی (اختلال دیسک غیرمحدود) نشت کند و به عصب فشار وارد کند.
- التهاب شیمیایی: یک ماده تحریک کننده شیمیایی اسیدی از ماده دیسک (هیالورونان) ممکن است نشت کند و باعث التهاب و تحریک در ناحیه اطراف عصب سیاتیک شود.
دیسک بیرون زده ممکن است عصب سیاتیک را در یک طرف فشار دهد و باعث ایجاد علائم در یک پا شود، یا ممکن است دیسک از هر دو طرف بیرون زده و باعث ایجاد علائم در هر دو پا (سیاتیک دو طرفه) شود. اگرچه این احتمال نادر است ولی سیاتیک دو طرفه همچنین ممکن است به دلیل بیرون زدگی دیسک دو مهره مجاور در هر طرف ایجاد شود.
۲. تحلیل رفتن
تحلیل بافت‌ها در ستون فقرات می‌تواند به روش‌های مختلف بر روی ریشه‌های عصب سیاتیک فشار وارد کند یا آنها را تحریک کند:
- تحلیل رفتن مفاصل فاست می‌تواند باعث التهاب و افزایش حجم بافت سینوویال در کپسول مفصل شود.
- تحلیل رفتن استخوان مهره ممکن است باعث رشد غیرطبیعی استخوان (خار استخوانی یا استئوفیت) شود. این بافت های حجیم غیرطبیعی در ستون فقرات کمری ممکن است باعث فشرده شدن یک یا چند ریشه عصبی عصب سیاتیک شوند.
- دیسک های بین مهره ای تحلیل رفته ممکن است پروتئین های التهابی ترشح کنند و باعث التهاب عصب سیاتیک شوند.
بسته به شدت، ریشه های عصبی ممکن است علائم مختلفی را در قسمت پایین کمر و پا ایجاد کنند.
۳. تنگی کانال نخاعی کمری
تنگی کانال نخاعی کمری، باریک شدن کانال نخاعی است و در بزرگسالان بالای ۶۰ سال نسبتاً شایع است.
تحقیقات نشان می دهد که تنگی فرورفتگی جانبی ممکن است در ایجاد سیاتیک در سالمندان شایع باشد.
۴. اسپوندیلولیستزی
اسپوندیلولیستزی زمانی رخ می دهد که یک شکستگی کوچک باعث شود یک مهره روی دیگری به جلو بلغزد.
برای مثال، مهره L5 ممکن است روی مهره S1 به جلو بلغزد. سیاتیک ممکن است ناشی از فشار عصب پس از فروپاشی فضای دیسک، شکستگی و لغزش مهره به جلو باشد. اسپوندیلولیستزی ممکن است باعث سیاتیک دو طرفه شود که در افراد جوان‌تر شایع‌تر است.
این شرایط ممکن است به مرور زمان یا به طور ناگهانی به دلیل ضربه یا آسیب ناشی از فشار فیزیکی ایجاد شوند. حوادث رانندگی، آسیب های ورزشی یا سقوط ممکن است باعث آسیب مستقیم به عصب سیاتیک شود. شرایطی مانند اسپوندیلولیستزی و دیسک های بیرون زده ممکن است ناشی از آسیب های ناشی از فشار فیزیکی مانند برداشتن وزنه ایجاد شوند.
شرایطی در پایین کمر که باعث علائم مشابه سیاتیک می‌شوند
برخی از شرایط مربوط به پایین کمر می‌توانند باعث ایجاد علائمی شبیه به سیاتیک شوند. چند نمونه از این موارد در زیر بررسی شده است:
۱. سندروم پیریفورمیس
سندروم پیریفورمیس بر اثر اسپاسم (گرفتگی) عضله‌ی پیریفورمیس ایجاد میشود. علائم سیاتیک زمانی بروز می‌کند که این عضله‌ی ملتهب، عصب سیاتیک را در محل خروجش تحریک یا تحت فشار قرار دهد.
همچنین سندروم پیریفورمیس در آسیب‌های ناشی از استفاده‌ی بیش از حد، به ویژه در دوندگان و ورزشکاران، شایع است.
2. اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک
التهاب مفصل ساکروایلیاک که در پایین ستون فقرات قرار دارد، می‌تواند عصب L5 را که روی این مفصل قرار گرفته تحریک کند و در نتیجه باعث دردی شبیه به سیاتیک شود.
در این موارد، رادیکولوپاتی (فشار روی ریشه‌ی عصب) یا درد تیر کشنده‌ی عصبی واقعی وجود ندارد ولی درد پا معمولا شبیه به سیاتیک احساس میشود.
علل کم‌تر شایع سیاتیک
به ندرت، سیاتیک ممکن است به دلیل تومور، عفونت، تشکیل بافت اسکار، تجمع مایع، بیماری پوت (سل ستون فقرات) یا شکستگی در ستون فقرات کمری ایجاد شود. همچنین، در موارد نادر، سیاتیک ممکن است به عنوان عارضه‌ای از روش‌های تزریق اشتباه عضله‌ای در باسن یا بعد از جراحی تعویض مفصل ران ایجاد شود.
حدود ۱ درصد از زنان باردار ممکن است در برخی از مقاطع بارداری دچار سیاتیک شوند.
عوامل خطر برای سیاتیک
وجود برخی از عوامل خطر ممکن است احتمال ابتلا به سیاتیک را افزایش دهد. چند نمونه شامل موارد زیر است:
- سیگار کشیدن
- مشکلات روحی روانی، مانند افسردگی
- قد بلند در گروه‌های سنی بالاتر (۵۰ تا ۶۰ سال)
- چاقی و اضافه وزن
- استعداد ژنتیکی
- کمبود ویتامین B12
- عدم تحرک ناشی از سبک زندگی کم‌تحرک
- انواع خاصی از مشاغل (مانند رانندگان کامیون، نجاران یا کارگران ماشین‌آلات)
- ارگونومی ضعیف در کار
وجود این عوامل خطر به تنهایی دلیل قطعی برای ابتلا به سیاتیک نیست. با این حال، این عوامل در کنار سن و سلامت عمومی فرد ممکن است در ایجاد سیاتیک نقش داشته باشند.
در صورت تجربه علائم سیاتیک، توصیه می شود به پزشک مراجعه کنید. سیاتیک در صورت درمان زودهنگام معمولا به طور قابل توجهی بهبود می‌یابد، اما اگر برای مدت طولانی درمان نشود، ممکن است مزمن یا شدیدتر شود.
