لک صورت یک نقص پوستی است که به صورت علامت، نقطه، تغییر رنگ یا سایر نواقص سطحی ظاهر می شود. گرچه اکثر لک ها بی خطر هستند، اما اگر روی صورت ایجاد شوند، می توانند به طور ویژه آزاردهنده باشند.
انواع و علل لکهای صورت
لک صورت یک اصطلاح کلی است و انواع زیادی دارد.
۱. آکنه
پوست شما دارای منافذ متعددی است که به غدد تولیدکننده چربی متصل هستند. هنگامی که غدد چربی بیش از حد فعال شوند، شروع به تولید سبوم اضافی می کنند.
هم چربی اضافی و هم سلولهای مرده پوست به همراه مو داخل فولیکول، توده انبوهی را تشکیل میدهند که منافذ را مسدود میکند. این امر منجر به رشد بیش از حد باکتری در فولیکول میشود که باعث ایجاد یک پاسخ التهابی توسط بدن میشود.
در ادامه به برخی از شایع ترین انواع آکنه اشاره شده است:
- سرسیاه و سرسفید: به صورت جوشهای کوچک تغییر رنگ یافته روی پوست ظاهر میشوند.
- پاپولهای التهابی یا آکنه فرم: برجستگیهای کوچک، سفت و جامد روی پوست هستند که معمولاً قطر آنها کمتر از ۱ سانتی متر است.
- چرک (پوسچول): جوشهای قرمز رنگ با مرکز سفید یا زرد یا جوشهای سفید رنگ با قرمزی و تورم اطراف آن.
- ندولهای کیستی: جوشهای قرمز سفت و فیبری هستند که حاوی چرک نبوده و ریشه در عمق پوست دارند.
- کیستها: از نظر اندازه، درد و قرمزی شبیه ندولها هستند اما یک ویژگی کلیدی آنها را متمایز میکند – ندولها پر از چرک هستند.
۲. هایپرپیگمنتاسیون
هایپرپیگمنتاسیون با ایجاد لکهها یا تکههای تغییر رنگ یافته روی بدن و به ویژه روی صورت، شناسایی میشود.
عوامل متعددی از آسیب نور خورشید تا تغییرات هورمونی میتوانند منجر به تجمع ملانوسیتها یا سلولهای تولید کننده ملانین شوند. در نهایت، این تجمع منجر به ایجاد لکههای هایپرپیگمنتاسیون یا به شدت رنگدانه دار روی پوست میشود.
هایپرپیگمنتاسیون در اصل یک واکنش التهابی پوستی است که در نتیجه آسیب، سوختگی، آکنه یا سایر علل پدیدار میشود.
۳. لکههای پیری
با افزایش سن، پوست شما در برابر آسیب ناشی از اشعه ماوراء بنفش خورشید آسیبپذیرتر میشود.
با افزایش سن و کاهش کارایی فرآیند بازسازی پوست، پوست شما قادر به مقابله با آسیبهای نور خورشید نخواهد بود و این امر منجر به ایجاد لکههای پیری میشود.
۴. لکههای ملاسما
ملاسما یک وضعیت پوستی غیرتهدیدآمیز اما از نظر زیبایی نگران کننده است که با ایجاد لکههای تیره روی پوست مشخص میشود. این عارضه عمدتا به دلیل تغییرات هورمونی خاصی که باعث افزایش تولید ملانین میشود ایجاد میشود.
ملاسما به طور عامیانه به عنوان «ماسک بارداری» شناخته میشود زیرا در بین زنان باردار بسیار شایع است. همچنین زنانی که از داروهای ضد بارداری خوراکی یا داروهای جایگزین هورمونی استفاده می کنند، به طور مکرر دچار ملاسما می شوند.
۵. خالهای مادرزادی
خالهای مادرزادی میتوانند اشکال، اندازهها و رنگهای مختلفی داشته باشند، اما به طور کلی به دو نوع تقسیم میشوند:
- رنگدانهای
- عروقی
خالهای مادرزادی رنگدانهای ناشی از رشد بیش از حد سلولهای تولیدکننده ملانین در ناحیه خاصی از پوست هستند. این خالها معمولاً سیاه یا قهوهای هستند.
خالهای مادرزادی عروقی زمانی ایجاد میشوند که رگهای خونی در زیر پوست رشد غیرطبیعی یا بدشکل داشته باشند. این خالها میتوانند به رنگ بنفش، صورتی یا قرمز ظاهر شوند.
۶. جای زخم
تشکیل اسکار بخشی ضروری از فرآیند طبیعی بهبودی پوست است. اسکارها معمولاً در قسمتهایی از پوست که دچار بریدگی، سوختگی یا پارگی شدهاند ایجاد میشوند.
این رشد بافت فیبری راه بدن شما برای ترمیم پوست از دست رفته یا آسیب دیده در پی جراحات، جراحیها، عفونتها، التهاب بافت و هر بیماری پوستی که باعث ایجاد تاول میشود است. جای زخمها معمولاً به صورت لکههای تغییر رنگ یافته ظاهر میشوند. این لکهها ممکن است صورتی کم رنگ، قهوهای یا نقرهای باشند و میتوانند صاف، برآمده یا فرورفته احساس شوند.
۷. تبخال
تبخال تاولهای کوچک، قرمز و پر از مایعی هستند که به طور معمول روی لبها و اطراف دهان ظاهر میشوند. این ضایعات برجسته و دردناک در موارد کمتر رایج ممکن است روی چانه، گونهها و بینی نیز ایجاد شوند.
تبخال توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد میشود. از آنجایی که تبخال ویروسی است، بسیار مسری است. تاولهای تبخال پس از چند روز از تشکیل شروع به ترشح کرده و سپس پوسته میبندند.
علتهای شایع لکهای پوستی
علل متعددی باعث ایجاد انواع مختلف لکهای پوستی میشوند:
۱. قرار گرفتن در معرض نور خورشید
قرار گرفتن طولانی مدت یا مکرر در معرض نور مستقیم خورشید میتواند آسیب قابل توجهی به پوست وارد کند. هنگامی که اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید به پوست شما میتابد، سلولهای تولیدکننده ملانین (ملانوسیتها) را به فعالیت بیش از حد تحریک میکند.
تولید بیش از حد این رنگدانه میتواند باعث شود پوست شما تیرهتر شود. هنگامی که برخی از این سلولهای رنگدانهدار به هم بچسبند و تودهای را تشکیل دهند، به صورت لکههای تغییر رنگ یافته روی پوست خودشان را نشان میدهند.
۲. تغییرات هورمونی
شیوع آکنه اغلب با نوسانات هورمونی خاصی (به طور کلی سطوح غیرطبیعی بالای آندروژن در بدن) مرتبط است.
آکنه هورمونی بیشتر زنان را تحت تاثیر قرار میدهد زیرا آنها به طور معمول برای اولین بار در دوران بلوغ و بعداً در طول دورههای قاعدگی ماهانه، افزایش سطح آندروژن را تجربه میکنند.
همچنین ممکن است زنان در دوران بارداری و یائسگی دچار تغییرات هورمونی خاصی شوند که باعث بهبود یا بدتر شدن آکنه آنها شود. به طور کلی گزارش شده است که استفاده از داروهای ضدبارداری خوراکی ممکن است سطح هورمونی زنان را به گونهای تغییر دهد که به رفع آکنه کمک کند.
۳. عفونتهای ویروسی و باکتریایی
عفونتهای ویروسی خاصی مانند تبخال و آبله مرغان میتوانند منجر به ایجاد تاولهای پوستی شوند و اغلب لکههایی را بر جای بگذارند. عفونتهای باکتریایی مانند زرد زخم میتوانند باعث ایجاد جای زخمی شوند که برای از بین رفتن به زمان نیاز داشته باشد.
۴. ژنتیک
برخی از افراد به دلیل شرایط وراثتی بیشتر از دیگران مستعد جای زخم هستند.
یک بررسی نشان داد که افرادی که سابقه خانوادگی اسکار شدید دارند یا به گروههای قومی خاصی تعلق دارند، دارای برخی عوامل ژنتیکی هستند که آنها را مستعد کلوئید و اسکارهای هیپرتروفیک میکند.
۵. رژیم غذایی نامناسب
انتخابهای غذایی شما به خصوص در مورد انواع خاصی از لکها همچنین میتواند بر روی پوست شما تأثیر بگذارد،. مصرف بیش از حد غذاهای چرب و لبنیات به طور معمول مشکوک به ایجاد یا تشدید آکنه است.
مصرف برخی از فرآوردههای لبنی مانند شیر کامل با افزایش بروز آکنه مرتبط است. با این حال، سایر محصولات مانند پنیر و ماست به احتمال زیاد خطر ابتلا به آکنه را افزایش نمیدهند.
۶. استرس
سطوح بالای استرس میتواند سلامت پوست و سلامت کلی شما را تضعیف کند. افرادی که زندگی پر استرسی دارند یا به طور کلی عادت به استرس زیاد دارند، مستعد ابتلا به بیماریهای پوستی مختلف، به ویژه آکنه هستند.
استرس عاطفی با ایجاد تغییرات عصبی در پوست به عنوان عامل اصلی ایجاد و تشدید آکنه شناخته شده است.
درمانهای پزشکی برای لکهای پوستی
پزشک معالج شما برای تعیین بهترین درمان برای کاهش جای جوش شما، عوامل زیر را در نظر خواهد گرفت:
- سن
- سابقه پزشکی
- سلامت عمومی
- شدت اسکار
- نوع اسکار
۱. داروهای بدون نسخه
افرادی که آکنه نسبتاً خفیفی دارند، میتوانند برخی از درمانهای موضعی اولیه بدون نسخه را امتحان کنند که معمولاً حاوی مواد زیر هستند:
- آداپالن
- رتینول
- بنزوئیل پراکسید
- اسید سالیسیلیک
پمادهای موضعی معمولاً همراه با دستورالعمل خاص خود ارائه میشوند. برای جلوگیری از هرگونه تحریک غیرضروری پوست، به دستورالعملها پایبند باشید.
۲. داروهای تجویزی
اگر محصولات بدون نسخه نتوانند آکنه شما را برطرف یا کنترل کنند، متخصص پوست شما ممکن است داروی قویتری برای رفع مشکل پوست تجویز کند.
برای آکنههایی که خیلی تهاجمی نیستند، پزشک ممکن است درمانهای موضعی نسبتاً ملایمی مانند ژل یا کرم را توصیه کند.
با این حال، برای آکنههای کیستیک (نودول کیستی) ممکن است به داروهای قویتری مانند ایزوترتینوئین نیاز باشد.
برای زنان، مصرف خوراکی برخی از قرصهای ضد بارداری ممکن است به کاهش شدت و دفعات بروز آکنه کمک کند.
۳. روشهای کلینیکی
برای به حداقل رساندن ظاهر جای جوش میتوان از چندین روش کلینیکی زیر استفاده کرد:
- لیزر درمانی و نور درمانی
- لایه برداری شیمیایی
- کرایوتراپی
- تزریق فیلر پوستی
- تزریق (به طور کلی)
- درم ابریژن (سایش پوست)
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
هرگونه تغییر رنگ، برآمدگی یا لک عجیب و غریب روی پوست نیاز به بررسی پزشکی دارد تا خطر ملانوما که نوعی سرطان جدی پوست است رد شود.
در صورت مشاهده لکه یا تکه رنگدانهای که دارای ویژگیهای زیر است با متخصص پوست مشورت کنید:
- به سرعت در حال افزایش سایز است.
- شکل نامنظمی دارد.
- همراه با قرمزی، خارش یا حساسیت است.
- ترشح یا خونریزی دارد.
متخصص پوست شما به صورت فیزیکی لکه را معاینه می کند. اگر مشکوک به نظر برسد، پزشک ممکن است برای تعیین علت اصلی بیوپسی انجام دهد.
سوالاتی که ممکن است از پزشک خود بپرسید:
- آیا این لکهها نشانهی چیزی جدی هستند؟
- چه اقدامات احتیاطی باید رعایت کنم؟
- چقدر طول میکشد تا این لکهها از بین بروند؟
- اگر لکه ناگهان بدتر شد چه اقدامی باید انجام دهم؟
- آیا باید به طور کامل آرایش کردن را متوقف کنم یا لوازم آرایشی خود را عوض کنم؟