کلاژن (کلاژن) یک پروتئین ساختاری است که در بافت‌های پوست، مو، ناخن، غضروف، استخوان و تاندون یافت می‌شود. کلاژن با همکاری مواد دیگری مانند الاستین و اسید هیالورونیک به حفظ خاصیت ارتجاعی، حجم و رطوبت پوست کمک می‌کند. همچنین کلاژن به ساخت پروتئین‌هایی (مانند کراتین) که مو، ناخن و پوست را تشکیل می‌دهند، کمک می‌کند.
اگرچه کلاژن برای داشتن موهای سالم ضروری است، اما تحقیقات کافی روی انسان (غیرحمایتی از طرف صنعت) برای حمایت از مصرف مکمل‌های کلاژن جهت بهبود رشد، ضخامت، حجم یا درخشش مو وجود ندارد.
به جای آن، توصیه می‌شود از توانایی طبیعی بدن برای تولید کلاژن حمایت شود. این کار از طریق داشتن سبک زندگی سالم، از جمله مصرف یک رژیم غذایی مغذی و متعادل سرشار از پروتئین، غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات امکان‌پذیر است.
این مقاله به بررسی پروتئین کلاژن و رشد مو، انواع کلاژن و کاربرد آن برای مو، افرادی که نباید از کلاژن برای مو استفاده کنند و جایگزین‌های کلاژن برای رشد مو می‌پردازد.
کلاژن و رشد مو: آیا موثر است؟
کلاژن پروتئینی حیاتی است که در بسیاری از بافت‌های بدن از جمله پوست، مو و ناخن یافت می‌شود. با افزایش سن، تولید طبیعی کلاژن کاهش می‌یابد که می‌تواند منجر به چین و چروک، شل شدن پوست و ریزش مو شود.
برخی از افراد بر این باورند که مصرف مکمل‌های کلاژن می‌تواند به افزایش تولید کلاژن و بهبود سلامت پوست و مو کمک کند. با این حال، شواهد علمی برای حمایت از این ادعاها محدود است.
نحوه عملکرد کلاژن در بدن:
- بدن به طور طبیعی کلاژن را با استفاده از آمینو اسیدهای موجود در غذاها تولید می‌کند.
- با این حال، بدن کلاژن را به طور کامل جذب نمی‌کند و باید ابتدا به پپتیدهای کوچکتر تجزیه شود.
- این پپتیدها می‌توانند به اجزای سازنده مانند کراتین که برای سلامت پوست، ناخن و مو ضروری است، تبدیل شوند.
- برخی از پپتیدها نیز می‌توانند در جای دیگری از بدن مانند استخوان‌ها، غضروف‌ها، عضلات و تاندون‌ها به کلاژن تبدیل شوند.
تحقیقات روی انسان نشان نداده است که کلاژن مصرف شده به صورت خوراکی به پوست، ناخن یا مو برسد.
آنچه مشخص است این است که عواملی مانند افزایش سن، سیگار کشیدن، آسیب نور خورشید و مصرف الکل می توانند تولید کلاژن را کاهش دهند. رسیدگی به این عوامل می تواند به بدن شما در بهینه سازی تولید طبیعی کلاژن کمک کند.
تحقیقات موجود چه می گویند؟
دانشمندان در حال بررسی هستند که آیا کلاژن می‌تواند به رشد مو کمک کند یا خیر. برخی تحقیقات اولیه روی سلول‌ها و موش‌ها نشان می‌دهد که پپتیدهای کلاژن مشتق شده از ماهی ممکن است فوایدی داشته باشند. با این حال، به تحقیقات بیشتری روی انسان نیاز است تا مشخص شود که آیا این یافته‌ها واقعی هستند یا خیر.
مکمل‌هایی حاوی کلاژن هیدرولیز شده از ماهی به عنوان راهی برای کمک به رشد مو به بازار عرضه می‌شوند. با این حال، هیچ مدرک علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد این مکمل‌ها موثر هستند. یک مطالعه کوچک نشان داد که افراد مبتلا به ریزش مو که این مکمل را همراه با درمان‌های دیگر مصرف می‌کردند، نسبت به افرادی که فقط درمان‌های دیگر را دریافت می‌کردند، نتایج بهتری داشتند. با این حال، این مطالعه دارای چند نقص بود، از جمله تعداد کم شرکت‌کنندگان و عدم وجود گروه کنترل.
در حال حاضر، شواهد کافی برای حمایت از استفاده از مکمل‌های کلاژن برای رشد مو وجود ندارد. تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه آیا این مکمل‌ها بی‌خطر و موثر هستند یا خیر، مورد نیاز است.
انواع کلاژن و تاثیر آن بر مو
محصولات و مکمل‌های حاوی کلاژن در بازار موجود هستند. اما پیش از مصرف هرگونه مکمل کلاژن، حتما لیست ترکیبات و مشخصات پروتئینی آن را بررسی کنید. از مصرف مکمل‌هایی که حاوی مواد افزودنی هستند، خودداری کنید.
۱. مصرف موضعی
در حال حاضر، کرم‌ها و سرم‌های پوستی حاوی کلاژن به عنوان محصولات موضعی در بازار موجود هستند. با این حال، شواهد علمی کافی برای تأیید اثربخشی آنها در افزایش سطح کلاژن یا بهبود سلامت پوست وجود ندارد.
کلاژن پروتئینی طبیعی است که به طور عمده در لایه‌های عمیق‌تر پوست یافت می‌شود. مولکول‌های کلاژن به دلیل بزرگی ذاتی، به سختی می‌توانند از سد خارجی پوست عبور کرده و به لایه‌های بیرونی نفوذ کنند. پپتیدها، که زنجیره‌های کوتاه‌تر کلاژن هستند، نیز در این زمینه چندان موفق عمل نمی‌کنند.
به همین دلیل، کارایی محصولات موضعی حاوی کلاژن در افزایش سطح کلاژن پوست و ارائه فواید ضد پیری به طور قابل‌توجهی مورد تردید است.
۲. مکمل‌های کلاژن
مکمل‌های خوراکی کلاژن ممکن است به صورت قرص، پودر یا حتی در برخی غذاها وجود داشته باشند. این مکمل‌ها می‌توانند به شکل پپتیدهای کلاژن یا کلاژن هیدرولیز شده باشند که اشکال تجزیه‌شده و قابل جذب آسان‌تر برای بدن هستند. مکمل‌های کلاژن حاوی اسیدهای آمینه (عناصر سازنده پروتئین) هستند. همچنین ممکن است حاوی مواد مغذی دیگری مانند ویتامین C، روی یا بیوتین باشند.
۳. منابع کلاژن در مواد غذایی
هیچ تضمینی وجود ندارد که کلاژن مصرفی به طور مستقیم به سلامت پوست یا مفاصل شما کمک کند، اما مصرف غذاهایی که از تولید کلاژن پشتیبانی می‌کنند، همچنان به عنوان بخشی از یک برنامه غذایی برای سلامتی کلی توصیه می‌شود. هنگامی که معده کلاژن را هضم می‌کند، آن را به اسیدهای آمینه تجزیه می‌کند که سپس در قسمت‌هایی از بدن که به پروتئین بیشتری نیاز دارند، توزیع می‌شوند.
غذاهای غنی از کلاژن عبارتند از:
- قطعات سفت گوشت حاوی بافت همبند، مانند گوشت چرخ‌کرده، خورشتی (توجه داشته باشید: مصرف بالای گوشت قرمز به عنوان بخشی از یک برنامه غذایی بلندمدت برای سلامتی توصیه نمی‌شود.)
- استخوان و پوست ماهی‌های آب شور و شیرین
- برخی آب قلم‌ها (بسته به عوامل متعدد)
- ژلاتین
برخی غذاها می‌توانند به افزایش تولید کلاژن کمک کنند.
برخی از غذاهای سرشار از پروتئین به دلیل داشتن اسیدهای آمینه‌ای که سازنده کلاژن هستند (گلیسین، پرولین، هیدروکسی‌پرولین) ممکن است به تولید کلاژن کمک کنند. این مواد غذایی شامل موارد زیر می‌شوند:
- ماهی
- مرغ
- لبنیات
- حبوبات
- تخم‌مرغ
- سویا
روی برای تولید کلاژن مورد نیاز است و در غذاهایی زیر وجود دارد:
- صدف
- محصولات طیور
- مغزها
- دانه‌ها
- گوشت‌ها
- غلات کامل
ویتامین C نیز برای تولید کلاژن ضروری است و در غذاهایی از جمله:
- مرکبات
- توت‌ها
- فلفل دلمه‌ای
- گوجه فرنگی
- سبزیجات برگ‌دار
موجود است.
افرادی که نقرس یا سایر شرایطی دارند که نیاز به محدود کردن مصرف پروتئین دارد، باید از مصرف مکمل های کلاژن خودداری کنند.
قبل از استفاده از مکمل های کلاژن موارد زیر را در نظر بگیرید:
- سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) ایمنی یا اثربخشی این مکمل ها را تأیید نمی کند، بنابراین به طور دقیق مشخص نیست که این مکمل ها حاوی چه مواد تشکیل دهنده ای هستند و یا اینکه آیا ادعاهایشان درست است یا خیر.
- نگرانی هایی در مورد وجود فلزات سنگین در مکمل های کلاژن وجود دارد.
- مصرف مکمل کلاژن ممکن است باعث شود شما در مورد رفتارهایی که از کاهش کلاژن محافظت می کند (مانند ترک سیگار، تغذیه مناسب و خواب کافی) سهل انگاری کنید.
ریزش مو
ریزش مو نسبتاً شایع است و ممکن است ناشی از تغییرات هورمونی، شرایط پزشکی، استرس شدید، درمان‌هایی مانند شیمی درمانی و موارد دیگر باشد. ریزش مو می تواند از کم پشتی تا ریزش کامل مو متغیر باشد، موقتی یا دائمی باشد و بر همه سنین و جنسیت ها تأثیر بگذارد.
تاثیر روحی ریزش مو، به ویژه برای زنان، می تواند سخت باشد. برخی از راه های کمک به مقابله با ریزش مو عبارتند از:
- صحبت با دوستان و خانواده: در مورد احساس خود و نیازهایتان صحبت کنید.
- دریافت کمک حرفه ای: ممکن است مشاوره فردی، زوجی یا خانوادگی برایتان مفید باشد.
- پیوستن به گروه های حمایتی: صحبت کردن با دیگران که تجربه و احساسات شما را درک می کنند می تواند مفید باشد.
- استفاده از پوشش سر: پوشاندن مو اجباری نیست، اما اگر انتخاب کردید، کلاه گیس، اکستنشن مو، روسری و سایر پوشش ها در دسترس (و شیک!) هستند.
جایگزین های کلاژن برای رشد مجدد مو
حمایت از تولید طبیعی کلاژن بدن، جایگزینی برای مصرف خارجی کلاژن است. تولید کلاژن با افزایش سن به تدریج کاهش می یابد، اما عوامل دیگری مانند برخی از عادات سبک زندگی می توانند باعث کاهش سریعتر تولید آن شوند.
برخی از نکات برای کمک به محافظت از کلاژن طبیعی بدن عبارتند از:
- داشتن یک رژیم غذایی متعادل و حمایتی از سلامت، شامل غذاهای غنی از پروتئین
- محافظت از خود در برابر آفتاب، از جمله محدود کردن زمان در نور مستقیم خورشید، پوشیدن کلاه و لباس محافظ UV و استفاده از کرم ضد آفتاب
- خواب با کیفیت کافی (به طور معمول هفت تا نه ساعت در شب)
- اجتناب از سیگار کشیدن، از جمله قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- مدیریت استرس
- اجتناب یا محدود کردن مصرف الکل
درمان ریزش مو بستگی به علت آن دارد. قبل از امتحان هر درمانی با پزشک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید برای شما و علت ریزش مویتان مناسب است. برخی از درمان های شناخته شده برای علل مختلف ریزش مو عبارتند از:
- درمان عفونت زمینه ای، در صورت وجود (مانند دارو برای عفونت قارچی پوست سر)
- پرداختن به عوامل شناخته شده ریزش مو، مانند داروهایی که باعث ریزش مو می شوند.
- کرم ها، لوسیون ها یا تزریق کورتون
- نور درمانی
- داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می کنند (در موارد شدید آلوپسی آره آتا)
- ماینوکسیدیل به عنوان یک داروی موضعی
- داروهای ضد آندروژن
- مکمل های آهن، در صورت کمبود آهن
- کاشت مو، یک عمل جراحی
- فیناستراید خوراکی (نام تجاری پروپشیا، پروسکار)
درمان ریزش مو همیشه ضروری نیست. برخی از ریزش مو موقتی است و به خودی خود برطرف می شود. اگر عفونت یا مشکل زمینه ای دیگری که نیاز به مراقبت پزشکی دارد وجود ندارد و ریزش مو شما را آزار نمی دهد، ممکن است تصمیم بگیرید که اصلاً درمان را انتخاب نکنید.
خلاصه
در حال حاضر، هیچ مدرک قابل اطمینانی وجود ندارد که مصرف کلاژن باعث رشد مو در انسان شود. مطالعات انجام شده در مورد تاثیر مصرف مکمل های کلاژن بر رشد مو، اغلب در آزمایشگاه، روی حیوانات یا از کیفیت پایینی برخوردار بوده اند.
تقویت تولید طبیعی کلاژن در بدن از طریق مصرف غذاهای مناسب، داشتن خواب کافی، محافظت از خود در برابر نور خورشید و ترک سیگار، ممکن است گزینه بهتری نسبت به مصرف مکمل باشد.
اگر نگران ریزش مو هستید، با پزشک خود در مورد روش های درمانی شناخته شده صحبت کنید.
